Jajko jest początkiem i końcem życia

Jajko jest początkiem i końcem życia, symbolem odradzającego się świata. Od zarania zachwycano się jego mocą witalną i kształtem. W Egipcie towarzyszyło największym bóstwom, nad Gangesem dało początek wszystkiemu. W Europie – fińska Kalevala – ze stłuczonego jajka powstała ziemia i księżyc.

Zwyczaj malowania jajek przywędrował do Polski wraz z chrześcijaństwem. Gdy Jezus wisiał na krzyżu, Jego zrozpaczona matka ofiarowała żołnierzom jajka, by byli mniej okrutni. Jej łzy, które spadły na jajka zamieniły się w kolorowy ornament.

Jajko towarzyszy zwyczajom i obrzędom od zarania naszej historii. Zakopywano je w sadach i na polach, rzucano na dachy domów, toczono po zaoranej ziemi, dotykano nimi drzew i zwierząt wierząc, że przyniesie szczęście. Jajka wielkanocne miały ścisły związek z wiosenną obrzędowością zaduszną obchodzoną dawniej w czwartek po Wielkanocy. Wierzono, że razem z ożywczą wiosną również zmarli przychodzą z zaświatów. Odwiedzają swe domy i potrzebują ogrzania i pożywienia. Zanoszono jajka jako pokarm dla dusz, noszono także jadło i trunki. Miało to odstraszać złe moce i chronić spokój zmarłego.

Jajka były również symbolem odrodzenia i zmartwychwstania, ofiarą składaną bogom świata podziemnego. Lud polski wierzył w magiczną moc pisanek. Umycie się w wodzie, w której gotowały się pisanki daje zdrową cerę. Kto w Wielkanoc ma przy sobie w kościele jajko zobaczy wszystkie czarownice. Wrzucenie święconego jajka do stawu powoduje milczenie żab. Mysz, która zjadła choć część Wielkanocnego jajka zamienia się w nietoperza. Skorupki jajek leczą bydło. Kobiety do pierwszej kąpieli dziecka wkładają jajko, które potem dają ojcu do spożycia, wodę z tej kąpieli wylewają na ręce ojca.

Zdobienie jajek było szczególnym ceremoniałem, czyniły to kobiety w Wielki Tydzień, farbując kraszanki w brezylii czerwonej i sinej, łupinach cebulowych, różnymi sposoby oblepiają w rozmaite wzory woskiem. Białość w niektórych miejscach pozostaje, lub rysują na nich igłą lub nożykiem cyfry lub wiersze. Ornament ludowy kształtował się przez wieki. Z form pojedynczych, prostych, z kilku zaledwie linii kładzionych na krzyż, powstał ornament złożony tchnący bogactwem formy. Najpiękniejsze pisanki wyczarowano pod strzechą.

W Wielką Sobotę święcono jadło. Cala wieś przychodziła do dworu święcić. Jadło stawiano półkoliście na ziemi, pośrodku ustawiano ceber z wodą. Po poświeceniu zabierano we flaszkach wodę do domu. Obmywano nią trudno gojące się rany, przemywano skórę by zapobiec wypryskom, pomagała na bezsenność. Świeconym jajkiem dzielono się najpierw wśród domowników, potem z każdym przybyłym składając sobie życzenia. Obyczaj ten symbolizuje pojednanie w tak radosnym okresie Zmartwychwstania Pańskiego.

Pisanka to magiczna kula chroniąca przed nieszczęściem i złymi duchami. Omnevivum ex ovo, jak mówi stara łacińska maksyma.

Iwona Matysik

Smacznego jajka i Wesołych Świąt Wielkanocnych
życzy Portal Jaslonet.pl