Nietolerancją pokarmową określa się sytuację, w której występują negatywne reakcje organizmu po spożyciu poszczególnych produktów. Reakcje te nie pojawiają się u osób zdrowych, co jest jednym ze wskaźników występowania nietolerancji1. Nietolerancja pokarmowa jest bardzo zbliżona do alergii, jednak obie te reakcje różnią się przede wszystkim swoją etiologią – alergia ma podłoże wyłącznie immunologiczne. Nietolerancje mogą powodować różne objawy1 i wpływać na codzienne funkcjonowanie. Czym jest nietolerancja pokarmowa? Jakie badania wykonać? W jaki sposób leczyć schorzenie? Sprawdź!
Nietolerancja pokarmowa – czym jest? Przyczyny. Czym różni się od alergii pokarmowej?
Nietolerancja pokarmowa to nic innego, jak niewłaściwa reakcja organizmu na spożycie danego produktu, która nie występuje u osób zdrowych. Wśród tych reakcji mogą pojawiać się m.in. nudności, bóle brzucha, wymioty, a nawet kołatanie serca.1
Nietolerancja pokarmowa może być wywołana produktem spożywczym, dodatkiem do żywności lub obecnością patogenów. Trzy główne postacie nietolerancji, zależne od jej podłoża, to1:
- nietolerancje enzymatyczne – jak sama nazwa wskazuje, ten rodzaj nietolerancji związany jest z brakiem odpowiednich enzymów. Dotyczy to szczególnie substancji związanych z metabolizmem węglowodanów. Zbyt mała ilość enzymów może wynikać z czynników genetycznych lub wiązać się z obecnością choroby układu pokarmowego lub jego zakażeniem (np. bakteryjnym). Przykładem takiej dolegliwości jest np. nietolerancja laktozy;
- nietolerancje farmakologiczne/chemiczne – to rodzaj nietolerancji w kierunku konkretnych substancji stosowanych w lekach lub w dodatkach do żywności. Przykładem takiej nadwrażliwości jest nietolerancja histaminy;
- nietolerancje idiopatyczne – są to niewłaściwe reakcje organizmu na szereg innych substancji, takich jak np. konserwanty spożywcze. Do tej grupy nietolerancji zalicza się również objawy nadwrażliwości, mające podłoże psychogenne;
Zasadniczą różnicą między nietolerancją a alergią pokarmową jest podłoże obu dolegliwości. Alergia pokarmowa wynika tylko i wyłącznie z nieprawidłowej reakcji układu immunologicznego na dany składnik. Z kolei nietolerancja pokarmowa ma podłoże inne niż immunologiczne. Można więc uznać, że nietolerancja pokarmowa „zrzesza” wszystkie czynniki wywołujące niepożądaną reakcję organizmu, niezwiązane z układem odpornościowym.1
Objawy nietolerancji pokarmowej
Objawy nietolerancji pokarmowej mogą mieć różne natężenie i nie muszą występować w całości u każdej osoby. To, jak silna będzie reakcja organizmu i jakie symptomy będą temu towarzyszyć, zależy m.in. od czynników indywidualnych, takich jak poziom nadwrażliwości organizmu na dany składnik, bądź czynników zewnętrznych – m.in. ilości spożytego pokarmu.1
Nietolerancji pokarmowej mogą towarzyszyć1:
- nudności,
- wymioty,
- bóle brzucha,
- nieżyt nosa,
- biegunki,
- bóle głowy,
- kołatanie serca.
Przy nietolerancji pokarmowej mogą pojawić się również objawy skórne w postaci pokrzywki. U małych dzieci, szczególnie przy nietolerancji enzymatycznej, mogą wystąpić objawy w postaci rozdęcia brzucha czy uczucia przelewania. Nieco starsze dzieci mogą odczuwać ból brzucha.1
Jak diagnozuje się nietolerancję pokarmową?
Pierwszym etapem w diagnozie nietolerancji pokarmowej jest przede wszystkim wywiad przeprowadzony z pacjentem. Podczas rozmowy specjalista (internista lub w przypadku dzieci – pediatra) zbiera informacje na temat codziennych nawyków chorego i poszukuje związków przyczynowo-skutkowych, pozwalających wytypować czynniki wywołujące nietolerancję.1
Lekarz może również zalecić prowadzenie dzienniczka obserwacji, w którym pacjent szczegółowo opisuje spożywane przez siebie pokarmy oraz reakcje organizmu po ich zjedzeniu.2
W kolejnym kroku zalecane są badania dodatkowe pozwalające pogłębić diagnozę i wskazać dokładne podłoże niepożądanych reakcji organizmu na produkty spożywcze. Lekarz przeprowadza również tzw. badanie podmiotowe, oceniając wizualnie widoczne zmiany, np. podkrążone oczy.1
Testy na nietolerancje pokarmowe – czego można się z nich dowiedzieć?
W diagnozie wykorzystuje się badania pomocnicze, takie jak np. morfologia pozwalające potwierdzić obecność nietolerancji pokarmowej. W tym celu wykonuje się różne testy, m.in. testy genetyczne. Choć same w sobie nie mogą stanowić jedynej podstawy do diagnozy, to często umożliwiają m.in. odróżnienie alergii od nietolerancji pokarmowej.3
W diagnostyce nietolerancji pokarmowych wykonuje się np. wodorowe testy oddechowe (HBT). W momencie, gdy warunki fizjologiczne organizmu nie są zaburzone (np. nie stwierdza się infekcji), w wydychanym powietrzu nie powinno być wykrywalne H2. Obecność wodoru w wydychanym powietrzu zwykle świadczy o tym, że pewna część węglowodanów lub białek nie jest w pełni przyswajana przez organizm, tylko z krwi trafia wprost do płuc. Dlatego test ten służy m.in. do diagnozy pod kątem nietolerancji pokarmowej węglowodanów, np. sorbitolu, laktozy.4
Podstawą w leczeniu jest unikanie produktów powodujących reakcje nietolerancji organizmu lub ich czasowe ograniczenie. Jednocześnie należy te produkty zastąpić innymi, o bardzo zbliżonej wartości odżywczej. Ze względu na ograniczenie spożycia pewnych produktów w diecie mogą występować niedobory, dlatego warto im zapobiegać, stosując np. witaminy dla dzieci z alergią. Należy jednak przede wszystkim dbać o właściwe zbilansowanie diety.5
Bibliografia:
- Michalczuk M., Sybilski A., Nietolerancje pokarmowe, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2010, 6 (3).
- Wiercińska M., Nadwrażliwość na pokarmy: przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna, 2022, dostęp: 8.08.2022.
- Zatwarnicki P., Nietolerancja laktozy – przyczyny, objawy, diagnostyka, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 2014, 4, 3, 273-276.
- Nowak M. i inni, Wodorowe testy oddechowe jako narzędzie w diagnostyce schorzeń gastroenterologicznych, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2015, tom 6, nr 3, 124-135).
- Kaczmarski M., Semeniuk J., Maciorowska E., Zasady ustalania diet eliminacyjnych w przypadkach alergii i nietolerancji pokarmowych u dzieci, Klinika Chorób Dzieci Akademii Muzycznej w Białymstoku.
Materiał zewnętrzny
