Wielkanoc to najstarsze i najważniejsze święto chrześcijańskie, upamiętniające zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Wydarzenie to poprzedza tzw. Wielki Tydzień, w którym najważniejsze znaczenie dla wiernych ma Triduum Paschalne, czyli Wielki Czwartek, Wielki Piątek i Wielka Sobota. Triduum wieńczy Niedziela Zmartwychwstania, która jest najbardziej uroczystym dniem.
Mówi się, że co kraj to obyczaj. Jednak w kwestii obrzędów, rytuałów i tradycji panuje ogromne zróżnicowanie na terenie nie tylko państw, ale też miast. Właściwie każda rodzina ma swoją własną tradycję, na którą wpływ mają pochodzenie, historia i przodkowie.
W Polsce do najbardziej znanych zwyczajów zalicza się śniadanie wielkanocne, pisanki, święcenie pokarmów, śmigus-dyngus i palmę wielkanocną. Są jednak pewne tradycje, których przestrzega się jedynie w poszczególnych regionach Polski.
Wiele ciekawych obrzędów obchodzonych jest w Krakowie i okolicach. Tu zachował się dawny zwyczaj ludowy Siuda Baba. Obchodzi się go w Poniedziałek Wielkanocny. Tradycja ta nawiązuje do wiosennych obrzędów słowiańskich i legendy o pogańskiej świątyni na Lednicy koło Wieliczki. Siuda Baba jest aluzją do kapłanki, która strzegła w owej świątyni ognia. Baba ma wysmarowaną twarz i ręce czarną mazią, ponieważ pilnując ognia nie wolno jej było się myć. Za postać tą przebiera się mężczyzna, który zakłada na siebie podarte ubranie, na szyję sznury korali z kasztanów lub ziemniaków, na plecy kosz owinięty płachtą, a w ręce trzyma bat z sadzy. Postać Siudej Baby trzyma w dłoni duży krzyż i chodzi od domu do domu w towarzystwie Cygana oraz grupy Krakowiaków w ludowych strojach. Najpierw Krakowiacy śpiewają piosenkę, a na koniec wchodzi Siuda Baba z Cyganem i nacierają twarze i ręce domowników mazią z sadzy.
Inny krakowskim zwyczajem jest Emaus, czyli nazwa odpustu w Wielkanocny Poniedziałek, który wystawiany jest w klasztorze Norbertanek na Zwierzyńcu. Uroczystą sumę odpustową zawsze odprawia Arcybiskup Krakowa. Charakterystycznym motywem pojawiającym się na kramach są figurki żydowskich grajków i Żydów trzymających w rękach Torę. Odpust i ulica wzięły nazwę od biblijnej wsi Emaus, do której podążał zmartwychwstały Chrystus. Emaus znany był kiedyś również w Poznaniu.
Na wschodzie Polski urządza się wyścigi w turlaniu jajek oraz walki jajek, które polegają na uderzaniu jajka o jajko. Przegrywa ta osoba, której jajko rozbije się pierwsze.
Na Kujawach za to w Wielki Piątek młodzi chłopcy robią hałas drewnianymi kołatkami. Korzeniami zwyczaj ten sięga liturgii kościelnej, która w Wielki Piątek wprowadzała drewniane kołatki zamiast dzwonów. Młodzież obchodziła wieś klekocząc, by ogłosić wszystkim wielką żałobę po męce i śmierci Chrystusa.
Chrześcijaństwo to religia obecna na każdym niemal kontynencie. Wiąże się z tym, także szeroka różnorodność tradycji i rytuałów. Inaczej zatem wyglądają święta wielkanocne w Europie, czy Australii, a inaczej w Stanach Zjednoczonych czy Afryce.
W prawosławnej Bułgarii przygotowania do święta trwają przez cały poprzedni tydzień.
Pisanki maluje się zazwyczaj w Wielki Czwartek albo w Wielki Piątek. Jajka są koloru czerwonego, a pierwszym umalowanym jajkiem babcia kreśli znak krzyża na czołach dzieci. Rytuał ten przyjmuje formę błogosławieństwa. Gest babci ma chronić dzieci przez cały następny rok.
W Czechach ze względu na laicyzację świąt wielkanocnych spora część naszych południowych sąsiadów wyjeżdża w tym czasie poza miasto. Do tradycyjnych potraw wielkanocnych zalicza się ciasta, często w kształcie baranka, a także judasze, czyli ciastka drożdżowe, które serwuje się z miodem. W czasie świętowania Czesi degustują różne alkohole. Najpopularniejszym trunkiem jest palenka, czyli nasza śliwowica, merinka, czyli morelówka, a także znana nam wódka. W czasie świąt domy Czechów dekorowane są pisankami i figurkami z drewna w kształcie gołąbków i baranków.
Wielkanoc w Stanach Zjednoczonych obchodzi się do niedzieli, ponieważ w poniedziałek Amerykanie wracają już do pracy. W czasie świątecznego śniadania nikt nie dzieli się jajkiem. Nie ma wśród Amerykanów, także tradycji święcenia pokarmów, a najpopularniejszym daniem świąt jest gotowana szynka z ziemniakami i warzywami. Śniadanie po niedzielnej mszy Amerykanie jadają często nie w domu, lecz w restauracji. Symbolem Wielkanocy w USA jest królik (Easter Bunny), który pełni rolę naszego polskiego zajączka przynoszącego prezenty. W Niedzielę Wielkanocną odbywają się liczne parady, w których przechodzą damy w barwnych kapeluszach.
Choć nikt z nas nie wyobraża sobie świąt bez pisanek, to w Meksyku nie ma zwyczaju malowania i święcenia jajek. Wielka Niedziela to dla mieszkańców Meksyku huczna zabawa, pokazy sztucznych ogni i rozrywka w wesołych miasteczkach. Duża część ludzi wyjeżdża np. nad morze, ponieważ okres Wielkiego Tygodnia to w Meksyku czas wolny od pracy i szkoły.
W Afryce Wielkanoc wiąże się z barwną dekoracją kościoła, w której dominują motywy kwiatowe, drzewa i motyle. W parafiach uroczyste obchody trwają od godziny 15, a kończą się około 18 ze względu na brak oświetlenia i zapadający wcześnie mrok. Po mszy przy dźwięku bębnów śpiewane są pieśni i wykonywane tradycyjne tańce. Na stołach nie można zobaczyć jajek, czy szynki. Jest za to pieczony ryż z wołowiną lub kurczakiem.
Mimo tak różnorakich obrzędów i tradycji, święta to czas przede wszystkim własnych rozmyślań i refleksji. To czas, w którym powinniśmy szczególnie się wyciszyć i zrobić rachunek sumienia. Zatem niech kolorowe dekoracje, ozdoby, zakupy i porządki nie będą dla nas na pierwszym planie, ale pozostaną dodatkiem i wyjątkowym sposobem na stworzenie świątecznego nastroju.
Patrycja Jaskot
Hoga.pl
