JDK kiedyś i dziś. Wspomnienie 65 lat kultury w Jaśle

Działalność tej instytucji datujemy od dnia 1 maja 1950 roku. Siedzibą ówczesnego Powiatowego Domu Kultury stał się budynek Cechu Rzemiosł  Różnych przy ulicy 3 Maja 11 w Jaśle, w którym znajdowała się sala widowiskowa ze sceną na 300 miejsc siedzących, klub, dwa pomieszczenia biurowe i jedna sala zajęć, zamieniana na garderobę dla występujących.
– „Pedek w „Zgodzie!” Jakże bogate w treści to słowo” – zaznacza Zofia Twardzicka – Krok, która od otwarcia przez dekadę była sekretarką PDK. „Początkowo działalność była wspierana przez Powiatową Radę Związków Zawodowych, zaś od 1953 odbywała się pod nadzorem Powiatowej Rady Narodowej. Sprawowaliśmy opiekę nad świetlicami wiejskimi, do których jeździliśmy z artystycznymi inspiracjami i poczynaniami oświatowymi, ot choćby w zwalczaniu analfabetyzmu. Poza swymi obowiązkami grałam w teatrze PDK. Mam zdjęcia ze spektaklu „Pieją koguty” i kameralnego „Wieczoru Mickiewiczowskiego”. Podczas akademii występowały nasze zespoły. Bywało, że na występach gości, trzeba było dostawiać krzesła. Tak było na koncercie Haliny Czerny Stefańskiej i Chóru „Czejanda”. We wszystkich działaniach wspierała nas Rada Społeczna, której członkowie prowadzili honorowo niektóre zajęcia”.

– „W jasielskim PDK , odbudowanym po zniszczeniach wojennych przez jasielskich rzemieślników, budynku Towarzystwa Mieszczańskiego „ZGODA”, pracowałem jako instruktor teatralny 10 lat”- wspomina Henryk Zych.”Do pracy w domu kultury trafiłem po ukończeniu nowopowstałej Państwowej Szkoły Instruktorów Teatru Ochotniczego w Lublinie. Zająłem się między innymi teatrem amatorskim. Chętnych w tym czasie nie brakowało, dzięki czemu działało jednocześnie kilka zespołów teatralnych. W mojej reżyserii wystawione zostały między innymi „Moralność Pani Dulskiej”, „Ożenek”, ale największym powodzeniem publiczności cieszyły się sztuka muzyczna „Romans z Wodewilu” oraz baśń sceniczna „Kopciuszek”, według scenariusza mojego autorstwa” grana także w Sanoku i Krośnie. Do tradycji PDK należały doroczne bale sylwestrowe i karnawałowe”.
„To była jedyna w tym czasie duża sala w Jaśle, odbywały się tu wszelkie akademie, zebrania, konferencje” – relacjonuje pierwsza kierowniczka Zygmunta Cieniawa.„Dom Kultury organizował zabawy bezalkoholowe w połączeniu z imprezami kulturalnymi. Działalność skupiała się na początku wokół biblioteki, organizowano liczne konkursy czytelnicze. Ale odbywały się też pierwsze przedstawienia teatrów z Rzeszowa i Tarnowa, a słynny wówczas zespół „DO RE MI” zapoczątkował gościnne występy zespołów artystów estrady. Rozwinął się ruch recytatorski, plastyczny, muzyczny, teatralny. Już w pierwszym roku powstała poradnia metodyczna dla powiatu jasielskiego. Z całej okolicy ludzie garnęli się do życia kulturalnego, nie jako bierni obserwatorzy, lecz zagorzali czynni organizatorzy, twórcy i uczestnicy”.

– „Cała działalność opierała się na wielkim entuzjazmie i zaangażowaniu ówczesnych pracowników i niestrudzonych działaczy”- mówi Franciszek Stal, drugi kierownik PDK. „Zespoły dużo jeździły w teren aż po Krosno, Gorlice, Jodłową. Takie było zapotrzebowanie na nasze przedstawienia. Artystów przyjeżdżających do nas z Warszawy firmowało przedsiębiorstwo państwowe „Artos”. Urządzaliśmy wiele zabaw tanecznych, wesołych, przy dobrej muzyce i okolicznościowych dekoracjach. Naszym wychowankiem był Rysiek Drozd – ówczesny mistrz szachowy. Do grona aktywistów w tej dziedzinie należał też Romuald Nocleg. Przez wiele długich lat z PDK była związana Maria Watr, sprzątaczka, która przeżyła wzloty i upadki, zmiany, przebudowy i niejednego kierownika”.
Działalności domu kultury w tym okresie jest równocześnie obrazem poczynań kulturalnych w mieście i powiecie, a dominowała wtedy praca oświatowa dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Rozwój amatorskiego ruchu artystycznego, a zwłaszcza teatralnego, sprawił, że trzeba było zorganizować w 1957 roku bibliotekę repertuarową, której popularność wśród zainteresowanych rosła szybciej niż księgozbiór. Od roku 1958 działała też wypożyczalnia kostiumów, rekwizytów i sprzętu muzycznego. Twórczość artystyczna skupiła się wokół teatru. Działały: kukiełkowy i dramatyczny, którego pierwszą premierą był „Powrót Posła”. J. U. Niemcewicza. Brak pełnego wyposażenia scenicznego sprawił, że na początku dom kultury nie prowadził działalności imprezowej z dużym rozmachem.
W latach 1960-1970 kontynuowano pracę z zespołami teatralnymi. Dom Kultury dalej prowadził działalność instrukcyjno – metodyczną na terenie miasta i powiatu, w środowisku pracował z dziećmi, poszerzył bibliotekę repertuarową. Rozwinęła się działalność plastyczna. PeDeK opiekował się twórcami ludowymi z regionu. W roku 1961 zorganizowano „Jasielskie Konfrontacje Plastyczne” dla całego ówczesnego województwa rzeszowskiego.
Zespół teatralny PDK, liczący 18 osób, wystawił w 1961 roku baśń sceniczną dla dzieci pt: „Bal w pałacu bajek”. Zainteresowanie teatrem sprawiło, że organizowano „Dni Teatralne Wsi Jasielskiej” będące prezentacją dorobku teatralnego regionu. „Dni Teatralne Miasta Jasła” w 1963 stały się one świętem kultury miasta, a od 1965 roku organizowane są jako „DNI JASŁA”.
Pod szyldem PDK-u skutecznie skupiono szachistów i pszczelarzy, inspiratorów wielu imprez dla hobbystów. Instruktorzy domu kultury wspierali pracę wielu świetlic na terenie miasta oraz klubów Rolnika i Ruch w powiecie. W latach siedemdziesiątych przyciągało: „Kino Bolka i Lolka” oraz „Kino bez filmowych gwiazd”.

We wspomnianym 1965 hucznie obchodzono 600-lecie miasta. Zorganizowano „Telewizyjny Turniej Miast Jasło – Krosno”. Za zwycięstwo w tych zmaganiach Jasło otrzymało nagrodę w wysokości 1 miliona złotych, które przeznaczono na fundusz budowy nowego domu kultury. Kamień węgielny pod budowę nowej placówki wmurował 12 czerwca 1965 ówczesny wicepremier rządu PRL, Piotr Jaroszewicz.
Rozmach z jakim zorganizowano jubileusz miasta sprawił, iż odtąd dom kultury był organizatorem wielu dużych imprez cyklicznych dla miasta. Bogatsze stały się także propozycje PDK. Placówka zaczęła koncentrować się na rozwoju i kształtowaniu zainteresowań dzieci i młodzieży, podniosła się kultura i estetyka życia codziennego, narodziły się nowe formy działania, a ludzie zmienili styl życia towarzyskiego. Kulturotwórcze działanie domu kultury przynosiło rezultaty kilkuletniej pracy w środowisku.
W 1966 roku powstała Jasielska Orkiestra Symfoniczna. Wspomagało tę inicjatywę Towarzystwo Miłośników Muzyki i Folkloru. Koncertowała ona w całym kraju, z prestiżowym popisem muzycznym w Filharmonii Narodowej. Z jasielską orkiestrą występowali najwybitniejsi śpiewacy i muzycy, między innymi: Halina Czerny Stefańska, Krystyna Szostek Radkowa, Bernard Ładysz. Wspólnie, z innymi zespołami, nagrano płytę długogrającą „Suita Jasielska”.

W 1967 roku miasto doczekało się filmu dokumentalnego „Jasło” wyświetlanego wielokrotnie w domu kultury.
Rok 1970 był niezwykły dla placówki i miasta. Oddano wtedy do użytku nowoczesny budynek PDK, piękny i okazały wzniesiony przez Jasielskie Przedsiębiorstwo Budowlane. Uroczystość otwarcia 26 września 1970 zgromadziła wielotysięczną rzeszę mieszkańców Jasła. Zbiegła się ona z centralną inauguracją roku kulturalno-oświatowego 1970/1971. Przybyli przedstawiciele najwyższych władz, wśród nich, ówczesny minister kultury Lucjan Motyka. W nowym obiekcie koncertowały jasielskie zespoły artystyczne, urządzono też wystawę lamp naftowych.
Nowy obiekt z ponad 50 pomieszczeniami stał się siedzibą Powiatowego Domu Kultury, Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej, Muzeum Regionalnego i Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia oraz Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego. Nowa baza przyciągała tłumy widzów na atrakcyjne imprezy. Przybywali znani artyści estradowi i zespoły teatralne, a Państwowa Opera Objazdowa występowała tu dwa tygodnie. Sala widowiskowa liczyła wówczas 563 miejsca.

Działalność domu kultury trwała w sprawdzonych kierunkach artystycznym i oświatowym, przy jednoczesnej bogatej ofercie rozrywkowo-imprezowej. Pamiętne są wytworne sylwestrowe bale.
Od 1972 roku wraz z powstaniem Oświatowej Poradni Ruchu Artystycznego, dom kultury stał się koordynatorem ruchu kulturalno – oświatowego dla placówek w mieście i całym regionie. Rozwinęła się praca twórcza, partnerzy potrzebowali bowiem opracowań repertuarowych i pomocy metodycznej.
Zarządzeniem Wojewody Krośnieńskiego z sierpnia 1975 zmieniono nazwę placówki na Jasielski Dom Kultury. Odtąd dominuje w funkcjonowaniu JDK praca na rzecz miasta, chociaż placówka nie przestaje być centrum kulturalnym dla regionu. Popularyzuje amatorski ruch artystyczny, sprzyja tworzeniu i upowszechnianiu zespołów folklorystycznych. To tu odbywał się „Ogólnopolski Festiwal Kapel Ludowych, Śpiewaków i Instrumentalistów Jasielskie Okółki”, goszcząc setki wykonawców i dziesiątki twórców ludowych. Impreza ta rychło zyskała uznanie badaczy folkloru i rozgłos krajowy dzięki relacjom radiowo – telewizyjnym.

Pod adresem Kołłątaja 1 na I piętrze, zadziwia swą przebogatą działalnością Miejska Biblioteka Publiczna, także partner wielu poczynań Jasielskiego Domu Kultury.
Jasielski Dom Kultury na przełomie wieków okazał się być idealnym miejscem konkursu „Na nutę kantyczek”, podczas którego prezentuje się tradycyjne polskie kolędy, jak również nowoczesne aranżacje współczesnych pastorałek.

W dekadzie lat dwutysięcznych kulturalne Jasło zasłynęło cyklicznym przeglądem sztuki offowej. JDK dając szansę „młodym niezależnym” artystom, do prezentacji i konfrontacji ich twórczości, wyznaczyło nowe horyzonty także dla widzów. „JASŁO – OFF – FESTIWAL” obejmował warsztaty i koncerty muzyczne oraz spektakle teatralne. Szczególnymi ambasadorami domu kultury byli w tym czasie recytatorzy, zadziwiający swym kunsztem, zarówno wytrawnych jurorów licznych konfrontacji, jak i rodzimą publiczność. Ta forma pracy nad kulturą żywego słowa ma tu bogate tradycje. Utalentowana muzycznie i aktorsko młodzież, która kształci swoje zdolności w JDK, a potem kontynuuje naukę na uczelniach w kraju i poza jego granicami, osiąga znaczące sukcesy artystyczne.
Jasielski Dom Kultury, przy wsparciu naszej Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia im. Witolda Lutosławskiego, od 23 lat organizuje „Jasielskie Spotkania Muzyczne”, których częścią jest „Konkurs Młodych Instrumentalistów im. Stefanii Woytowicz”, gromadzący ostatnio pierwszorzędnych wykonawców i jurorów, jako, że od 10 lat ma rangę ogólnopolską.

Od 2005 roku organizowane są, przy współudziale JDK, „Międzynarodowe Dni Wina”. Plejada najwybitniejszych aktorów polskich nadal przewija się na scenie JDK ostatnio podczas corocznych „Jesiennych spotkań z teatrem”. „Andrzejkowe spotkania taneczne”w dotychczasowych 14 edycjachupowszechniają ten rodzaj ruchu jako sposób rozwoju własnej osobowości i propaguje zasady fair play wśród dzieci i młodzieży.
Dobre funkcjonowanie tego domu kultury zależało zawsze od pracowitej kadry, zarówno pracowników merytorycznych, jak i administracji oraz obsługi. Personel wspierali liczni pasjonaci i hobbyści.

Przez ponad kopę lat kierowali domem kultury w Jaśle: Zygmunta Cieniawa (1950-1951), Franciszek Stal (1951-1955), Tadeusz Rojkowski (1956-1962), Stanisław Cichy (1962-1967), (1974-1976), Marian Sobel (1967-1974), (1979- 1991), Edward Dubiel (1974), Zygmunt Tadeusiak (1974), Józef Kobak (1976-1978), Zbigniew Dranka (1978-1979),Helena Gołębiowska (1997), (2011-2012), Karol Głowa (1991-1997), (1997-2007), Krystyna Kasprzyk (2007-2011), Janusz Szewczyk (2012- c.d.n.
Od lat w JDK był bazą dla zarządu Osiedla „Śródmieście” oraz Federacji Konsumentów.
Pod dachem i auspicjami JDK spełniają się wszelkie działania Stowarzyszenia Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego, odbywają się atrakcyjne wystawy, promocje licznych publikacji, konferencje popularno-naukowe i zwyczajne spotkania działaczy.
Jasielski Dom Kultury, dziś dobrze po sześćdziesiątce, także ochoczo otwiera się dla stałego bywalca i okazjonalnego gościa. Tu odbywają się niemal wszystkie imprezy miejskie, jubileusze, koncerty, spotkania. Zajęcia plastyczne, z mnogością technik, pobudzają wyobraźnię i wrażliwość, rozwijają artystycznie dzieci i dorosłych. W galerii JDK prezentuje się wytwory prac amatorów i profesjonalistów. Specjalnie honoruje sie laureatów „Biennale Sztuki Ludowej i Nieprofesjonalnej”oraz „Przeglądu Twórczości Plastycznej Dzieci i Młodzieży” – konkursów powiatowych. Rozwojowi talentów sprzyja cykl warsztatów i spotkań „Zimowa Akademia Artystyczna”.
W sali widowiskowej podziwiamy gwiazdy estrady, zasiadamy do obejrzenia znakomitych spektakli teatralnych. „Studnia kulturalna” zadziwia różnorodnością obserwacji najbliższego otoczenia i zjawisk niezwykłych tego świata. Systematycznie za sprawą JDK jasielski Rynek zamienia się w magiczne miejsce ludycznej zabawy. Placówka od zawsze wspiera swym potencjałem innych organizatorów życia społeczno-kulturalnego miasta i powiatu. Wydaje gazetę „Obiektyw Jasielski”. Z duchem czasu prezentuje się i zaprasza poprzez swoją stronę internetową. Od 19 września 2014 w ofercie JDK znalazło się dobrze wyposażone kino, które na inaugurację pokazało „Złodziejkę książek”, znakomitą ekranizację bestsellerowej powieści. Przebogatą działalność dokumentuje się starannie w kronikach placówki, gdzie różnorodność oryginalnych podpisów gwiazd teatru i estrady odwiedzających Jasło, splata się z kompetentną oceną działalności placówki dokonaną przez wytrawnych żurnalistów. Tożsamość placówki ugruntowuje od 5 lat „Majowa Noc z JDK”. Stałych fanów zyskały „Jasielskie Jazzowe Klimaty JASSMATY”- festiwal im. Jerzego Dudusia Matuszkiewicza.

Na czas niezbędnej modernizacji gmachu Jasielskiego Domu Kultury w 2015, realizowanej przez Krośnieńskie Przedsiębiorstwo Budowlane, działalność tej instytucji przeniesiono do pomieszczeń przy Modrzejewskiego 12 oraz sal kina przy Sokoła 8. Funkcjonowanie Miejskiej Biblioteki Publicznej zlokalizowano na ten czas w auli Gimnazjum nr 1 i lokalach przy Kościuszki 47 i 30. Stowarzyszenie Miłośników Jasła i Regionu Jasielskiego oraz Federację Konsumentów przeniesiono do obiektu przy Śniadeckich15. Przebudowa JDK jest realizacją projektu pod nazwą „Podniesienie jakości świadczonych usług poprzez przebudowę infrastruktury kulturalnej domów kultury w Jaśle i w Liptowskim Mikulaszu ze Słowacji”.

Radując się z trwania 65 – letniej, kulturotwórczej, działalności Jasielskiego Domu Kultury – mojego równolatka – ogarniam przebogaty dorobek zacnej placówki, w której dane mi było działać całą dekadę lat 1974 – 1984. Tu, gdzie z wzajemnością, przyciągają się dom kultury i społeczność, której służy ta placówka w swej różnorodnej działalności.
Zbigniew Dranka